امنیت مداری در رویکرد سیاست خارجی امام خمینی(ره)

امنیت مداری در رویکرد سیاست خارجی امام خمینی(ره) دکتر مجتبی عطارزاده تاریخ دریافت: 04/10/1387 تاریخ پذیرش: 10/12/1387 چکیده سیاست خارجی از بزرگ ترین ابزارهای تأمین یکپارچگی ارضی، امنیتِ سرزمینی، وجهه و اعتبار بین المللی و پیشبرد اهداف و برنامه های ملی در زمینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. آنچه در سیاست خارجی کارآمد مورد نیاز است، صرفاً مجموعه ای از ویژگی ها نیست بلکه به جای آن، به موازنه ای حساس بین واقع گرایی و تحلیل، انعطاف و پابرجایی صلاحیت و میانه روی و سرانجام، تداوم و تغییر معطوف به هدفی ارزشمند، چون حفظ امنیت یک کشور نیاز است. با پیروزی انقلاب اسلامی، چرخشی آشکار در سیاست خارجی ایران رخ داد؛ چه آنکه شالودۀ سیاست ‏خارجی در اسلام، بر قواعد الزام‏آور حقوقی در فقه استوار است و در فقه سیاسی اسلام، اصلی به نام «حفظ دارالاسلام» حاکم است که اصول دیگر در پرتو آن رنگ می‏گیرد. حضرت امام(ره) متأثر از چنین رویکردی، هرچند نقش قوای نظامی و انتظامی در استمرار استقلال سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیت کشور در برابر بیگانگان را نفی نمی فرمود، هدف اصلیِ سیاست خارجی ایران از بدو استقرار جمهوری اسلامی را تبلیغ و گسترش اسلام انقلابی در راستای تأمین امنیت دارالاسلام می دانست. بنا به برداشت امام(ره)، نه تنها امنیت مردم مسلمان و امنیت کشور و امنیت ‏حکومت جمهوری اسلامی ایران از هم جدا نیست بلکه مرتبط با امنیت و منافع دیگر مسلمانان جهان نیز است. بنا بر این دیدگاه، همانند تفسیر اسلام، مفهوم «امت» جایگزین مفهوم «ملت» می‏گردد و امنیت ایران به امنیت کل جهان اسلام وابسته می‏شود. درنتیجه این رهیافت امنیت مدار، برخلاف دو چشم انداز رئالیستی و ایدئالیستی رایج در حوزۀ امنیت، حفظ دارالاسلام و اصل «نفی سبیل» مبنای تأمین امنیت ملی ایران به عنوان تابعی از امنیت جهان اسلام مورد تأکید بنیان گذار جمهوری اسلامی قرار می گیرد.